1.DİYALİZ

a. Hemodiyaliz Nedir?
Hemodiyaliz kronik böbrek yetmezliği tedavisinde kullanılan en yaygın yöntemdir. Hemodiyaliz basit olarak vücut dışına alınan temizlenmesi gereken kanın makine aracılığıyla yapay bir filtreden geçirilerek biriken zararlı maddelerden ve fazla sıvıdan arındırılıp vücuda geri verilmesi işlemidir.

Hemodiyaliz işleminin gerçekleşmesi için, yeterli kan akımı sağlanmalı ve bir filtre ile makine kullanılmalıdır. Yeterli kan akımı için kalıcı veya geçici vasküler giriş yolu olmalıdır.

b. Kronik Böbrek Yetmezliği Nedir?
KBY çeşitli nedenlerle böbrek fonksiyonlarının ilerleyici ve kalıcı kaybı durumudur. 3 ay ve daha uzun süren böbrek hasarı veya Glomerüller filtrasyon hızının 60 ml/dk altında olmasıdır.

KBY nedenleri çeşitlidir. Genel olarak en sık görülen nedenler; hipertansiyon, diyabetes mellitüs, diyabet glomerülonefrit, idrar yollarında tıkanma ve kalıtımsal böbrek hastalıklarıdır.
KBY 5 evreye ayrılmıştır. İlk evrede hastalarda belirgin bir şikayet ve belirti yoktur. Üre ve kreatinin yükselmesi üçüncü evrede başlar. Bu evrede en sık görülen belirtiler bol su içme, idrara çıkma sıklığının artması ve geceleri sık idrara gitmektir.

Daha ileri evreye ulaşmış böbrek yetmezliğinde, böbrek fonksiyonları %25-30 civarına inmiştir. Halsizlik, iştah azalması, ödem gibi klinik belirti ve bulgular ortaya çıkar.

c. Kansızlık
KBY’ de en sık görülen bulgu anemidir. Böbrek fonksiyonlarının bulunmasına bağlı derecesi artar.

KBY Hastalarında Anemiye Etki Eden Faktörler;
- KBY’ nin süresi
- Enfeksiyon
- Vitamin eksiklikleri
- Diyabetes mellitüs
- Nefrektomi

KBY Hastalarında Anemi Nedenleri;
- Kan kaybı
- Beslenme bozuklukları
- Yetersiz diyaliz
- Demir eksikliği
- EPO yetersizliği
- Enfeksiyon
- Hemoliz

d. KBY Hastalarında Hipertansiyon
Kalpten pompalanan kanın organlara ulaşıp onlara oksijen ve besinleri götürebilmesi için atar damarların içinde belirli bir basınçla iletilmesi gereklidir. Bu basınç insanlarda genellikle sabit değerler içinde tutulur. Bir tansiyon aletiyle belirlenen bu değerlere kan basıncı adı verilir.

Kan basıncı ortalama 120-80 mmHg ‘dir. Kan basıncının 140/90 mmHg değerini geçmesine hipertansiyon denir.

Hipertansiyon böbrek yetmezliğinde sık rastlanan bir bulgudur ve kronik böbrek yetmezlikli hastaların yaklaşık %80 ‘ninde hipertansiyon bulunur. Böbrek hastalarında hipertansiyon böbrekteki hasarın artmasında önemli role sahiptir. Tansiyon düşürücü tedavinin böbrek yetmezliğinin ilerleme hızını azalttığı gösterilmiştir.

Hipertansiyona Bağlı Oluşabilecek Sorunlar;
- Kısmi böbrek fonksiyonlarının zamanla kaybı
- Kalp yetmezliği
- Kalp krizi riskinin artması
- Beyin kanamaları
- İnme
- Görme kaybı

KBY’ de Hipertansiyon Nedenleri;
Vücuttaki su ve tuz fazlalığı kan basıncını yükseltir. Böbrek hastalarında suyun atılamayıp vücutta birikmesi hipertansiyona yol açar. Vücutta fazladan su olmasına hipervolemi denir.

Vücutta Fazla Sıvı Olduğunun Belirtileri;
- Yüksek tansiyon
- Ödem
- Nefes darlığı
- Kilo artışı
- Baş ağrısı

Kan Basıncını Kontrol Altında Tutmak İçin Yapılması Gerekenler;
- İki diyaliz arası kilo alımını 2-2,5 kg’ ın altında tutmak.
- Yeterli diyaliz olmak
- İlaçları düzenli kullanmak
- Düzenli kan basıncı izlemi

e. Yeni Diyaliz Hastaları İçin İpuçları
- Hayatınızı değiştiren diyaliz tedavisine başlamak dünyanın sonu değildir. Hayattan böyle de zevk alabilirsiniz.
- Eğer daha önceleri fizikî güç isteyen bir iş yapıyorsanız, artık daha çabuk yorulacaksınız. Diyalizle bu yorgunluğun üstesinden kısmen geleceksiniz.
- Çalışmayan ve sizi bu duruma getiren organınız böbrekler hakkında bilgi sahibi olun. Böbrek nedir, vücutta nerede bulunur, ne iş yapar, sebep olduğu hastalıklar nelerdir ve sizin böbreğinizin hastalığı nelerdir.
- Evinizde iyi bir tartı bulundurun. Kilonuzu size söylendiği gibi koruyun.
- Diyetinize çok önem verin. Bilmediğiniz bir yiyeceğin size iyi mi yoksa zararlı mı olduğunu mutlaka sorup öğrenin.
- Hiçbir zaman diyaliz seanslarınızın zamanını ve süresini aksatmayın.
- Sosyal güvence (SGK gibi) durumunuzu kontrol altında tutun.
- Diyaliz dışındaki seçenekleri (organ nakli gibi) doktorunuza sormadan karar vermeyin
- Diyaliz ekibine nazik davranın. Çünkü onlar sizin için çalışmaktadırlar.
- Tedaviniz veya diyaliz merkeziniz hakkındaki düşüncelerinizi, tenkit ve önerilerinizi ilgililerle konuşmaktan çekinmeyin.
- Diyalize giren tek kişi siz değilsiniz. Diğer diyaliz hastaları ile arkadaşlık kurun. Onların olumlu deneyimlerinden yararlanın.
- Diyalizde genel bilgilerin yanında size özel bilgiler de vardır. Her hastanın kuru kilosu, diyeti, diyaliz seansı, sayı ve zamanı aynı değildir. Size özel diyaliz tedavisinin oturması biraz deneme yanılma ile yapıldığından zaman alır. Herhangi birisi şöyle diyet yapıyor diye o diyet size de uygun değildir. Doktor ve diyetisyeninizin tavsiyelerine uyun.
- Geçici olarak başka bir diyaliz merkezine gitmeniz gerekiyorsa mutlaka doktorunuzdan o merkez ile yazılı veya sözlü olarak temas etmesini, sizin ve diyaliziniz hakkında bilgi verilmesini isteyin.
- Daima geleceğe bakın ve hep uzun bir hayat planlayın. Okula gidiyorsanız devam edin, İşinizi bırakmayın, işsiz iseniz bir iş bulun, mutlaka üretici bir aktiviteniz olsun.
- Diyaliz ekibinizi sevin. Onlara karşı olumlu tutum içinde olun.

2.BESLENME

Diyalize giren hastaların pek çoğunun hiç idrarı yoktur. Bu nedenle alınan su ve sıvı gıdaların miktarına çok dikkat edilmelidir. İki diyaliz arasında alınan kilo miktarının 1,5 – 2 kg’ı aşmamasına özen gösterilmelidir.
Eğer daha fazla sıvı alınacak olursa hem, önceden anlatılan, sıvı fazlalığı ile ilgili sorunlar (kalp yetersizliği, nefes darlığı, vücutta su birikmesi, tansiyon yüksekliği) ortaya çıkar; hem de diyaliz sırasında fazla suyun çekilmesine bağlı olarak, adale krampları ve tansiyon düşüklükleri görülür. Bir günde alınan sıvı miktarı 1000-1500 ml civarında olmalıdır.

Fazla Sıvı (Su) İsteğini Azaltmak İçin Bazı İpuçları:
- Gün boyunca aynı ölçülü kaptan su içilmesi
- Her tür sıvının küçük bardakta içilmesi
- Tuz içeriği fazla gıdalardan uzak durulması
- Ağız kuruluğuna karşı, ince kesilmiş limon kabuğu çiğnenmesi
- İlaçların yemek sırasında içilen su ile alınması
- Naneli sakız çiğnenmesi

KBY Hastalarında Diyet;
- Erişkin bir diyaliz hastasının günde ortalama kg başına 1500 ile 2500 kalori alması gerekir.
- Diyalize giren hastaların protein ihtiyacı artar. Bir günde en az kg başına 1 ila 1,5 gram alınmalıdır.
- Diyalize giren hastaların çoğunun idrarı olmadığı için su ve sıvı gıdaların alımına dikkat edilmelidir. İki diyaliz arası alınan kilo miktarı 1,5-2 kg’ı aşmamalıdır. Günlük alınan sıvı miktarı 1000-1500ml olmalıdır.
- Diyaliz hastasının günde alması gereken ortalama tuz miktarı 1-2 gram olmalıdır. Alınan tuz miktarı fazla olursa tansiyon kontrolü zorlanır, içilen su miktarı ve alınan kilo miktarı artar.
- Diyalize giren hastalarda idrar ile potasyum atılamadığı için süt, patates, muz, baklagiller gibi yüksek potasyumlu gıdalar diyetten kaldırılmalıdır.
- Diyaliz hastalarında kan fosfor düzeyi genellikle yüksektir. Bu durum kemiklerde zayıflamaya yol açar. Bir günde alınan fosfor miktarı 17 mikrogramı geçmemelidir.

3.HEMODİYALİZDE DAMAR GİRİŞ YOLLARI

• A-V FİSTÜL
• A-V GREFT
• TÜNELLİ-KEÇELİ (KALICI) KATETER
• TÜNELSİZ-KEÇESİZ (GEÇİCİ) KATETER

İdeal Damar Giriş Yolu Nasıl Olmalıdır?
• Erişilmesi kolay olmalı
• Yeterli kan akımı sağlayabilmeli
• Kanama kontrolü kolay sağlanmalı
• Uzun ömürlü olmalı
• Komplikasyon oluşturmamalı
• Kozmetik olarak kabul edilebilir olmalıdır.

a. AVF

Neden Tercih Edilir?
• Enfeksiyon sıklığı daha düşüktür
• Daha az müdahale gerektirir
• Kullanım süresi daha uzundur
• Hasta sağ kalımı daha iyidir
• Maliyeti daha düşüktür
• Damar Yolunun Uzun Süre Kullanılabilmesi İçin
• Temizlik ve sterilizasyon kurallarına mutlaka uyulmalı
• İğne girişi tecrübeli kişilerce yapılmalı
• İğne girişini yapacak sağlık personeli:
-Yeterli değerlendirme becerisine
-İğne girişi tekniklerine
-Damar yolu bakım ilkelerine
-Yaşanabilecek sorunların çözümüne dair yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmalıdır. Fistül operasyonundan sonra düzenli egzersiz fistül gelişimine katkıda bulunabilir.

15 dakika 4 kez/gün

Hasta Eğitimi:
• Fistüllü koldan kan aldırmaması, serum v.b. taktırmaması
• Tansiyon ölçtürtmemesi
• Ağırlık kaldırmaması
• Kolunun üzerine yatmaması
• Aşırı sıcak ve soğuklardan koruması
• Fistüllü kolunu çarpmalardan koruması
• Sıkı kollu giysiler giymemesi
• Fistüllü kola sıkı bandajlar uygulamaması konusunda uyarılmalı
• Her gün farklı zamanlarda fistülünü kontrol etmesi, fistül sesinde bir azalma ya da değişiklik varsa mutlaka hemşire ve doktoruna bildirmesi
• Diyaliz seansına gelmeden önce sabah ılık su ile fistüllü kolu yıkayıp temiz bir havlu ile kurulaması
• Aşırı baskı fistülün durmasına neden olabileceğinden diyaliz bitiminde iğne çıkış yerlerine çok sert bastırmaması
• Kanamanın durması için yerleştirilen spançları en az 2 saat çıkarmaması konusunda bilgilendirilmeli
• TA kontrolünün önemi;
-Evde tansiyonun düşebileceği ve bu durumun fistülün çalışmasını durdurabileceği konusunda uyarıda bulunulmalı
• TA düştüğünde;
-Hemen yere uzanıp ayaklarını yukarıya kaldırması
-Tansiyonunu ölçtürmesi
-Fistül sesinde bir azalma olup olmadığını kontrol etmesi
-Tansiyonu yükselmiyorsa ve fistül sesinde bir azalma varsa hemşire veya doktoruna haber vermesi gerektiği konusunda bilgilendirilmeli
• Fazla sıvı alımının fistüle etkisi;
-Fistül probleminin en çok yaşanma sebebi iki diyaliz arasında fazla sıvı alınması sonucu oluşan kilonun (2,5 - 3 kg'ın üstü) çekilmeye çalışılmasıdır
-Fazla sıvı çekilmesine bağlı gelişen"hipotansiyon" fistülün tıkanmasına - durmasına sebep olabilir
-Bu nedenle hasta sıvı kısıtlamasına uyması konusunda mutlaka eğitilmelidir

DEZAVANTAJLARI
• Geniş cerrahi uygulama
• Enfeksiyon riski
• Tromboz riski
• Çıkarmanın güç olması
• Cilt erozyonu

b. AVG

AVANTAJLARI
• Olgunlaşma için daha kısa zaman gerekir
• Yerleştirmeyi kolaylaştırmak için değişik şekilleri vardır
• İğne girişi için daha geniş alan sağlar
• İğne girişi kolaydır
• Çok sayıda giriş yeri mevcuttur

c. HEMODİYALİZ KATETERLERİ

• Geçici Hemodiyaliz Kateterleri
• Kalıcı Hemodiyaliz Kateterleri

Kateterlerin Avantajları

Hasta Eğitimi
• Banyo yaparken su geçirmez örtüleri kullanması
• Saçlarını hazır saç boneleri ile yıkayabileceği ve sonra vücut banyosu yapabileceği
• Enfeksiyona neden olacak ortamlarda bulunmaması
• Kateter bölgesini kaşımaması, pansumanını açmaması
• Kateter pansumanı açıldığında, ıslandığında pansumanının değiştirilmesi gerektiği konusunda eğitim verilmelidir

4. HASTA HAKLARI VE SORUMLUKLARI

a. HASTA HAKLARI

HİZMETLERDEN YARARLANMA HAKKI:

Geçici Kateterler
• Acil durumlarda hemen takılabilir
• Takması ve çıkarması kolaydır
• İşlem için özel bölüme gerek yoktur. Gerektiğinde hasta başında da takılabilir

Kalıcı Kateterler
• Yapılan girişim sayısını azaltır
• Hasta rahat banyo yapabilir
• Enfeksiyon riski daha azdır(keçe/tünel nedeni ile)

- Sağlık kuruluşlarına başvuran her birey, fiziksel, düşünsel ve sosyal özellikleri ne olursa olsun, var olan tanı, tedavi ve rehabilitasyon olanaklarından en üst düzeyde yararlanma hakkına sahiptir.
- Hasta doktorunu ve sağlık kurumunu seçme ve tedavinin bir evresinde değiştirme hakkına sahiptir.
- Hasta talebini yazılı olarak bildirdiği takdirde, o ana dek durumuyla ilgili tüm tıbbi kayıtlar hastanın bizzat kendisine ya da işlemlerin devam edeceği yeni kuruluşa geçme hakkına sahiptir.
- Hasta talebini yazılı olarak bildirdiği takdirde, o ana dek durumuyla ilgili tüm tıbbi kayıtlar hastanın bizzat kendisine ya da işlemlerin devam edeceği yeni kuruluşa geçme hakkına sahiptir.
- Hastalar arzu ettikleri takdirde koruyucu sağlık hizmetleri konusunda hekimlerden ücretsiz bilgi alma hakkına sahiptirler.

SAYGI VE İHTİBAR GÖRME HAKKI:
- Hasta, her zaman her türlü koşulda, bireysel itibarı korunarak saygılı, nazik, şefkatli ve güler yüzlü bir ortamda tetkik yaptırma, tanı öğrenme ve tedavi olma hakkına sahiptir.

MAHREMİYET HAKKI:
- Hastalar, ziyaretçiler de dâhil olmak üzere, kuruluş ile resmi bağlantısı olmayan ya da resmi bir bağlantısı olmakla birlikte tedavisi ile doğrudan ilgili olmayan kişiler ile konuşmayı ya da bu kişileri görmeyi reddetme hakkına sahiptir.
Hastalar, hekimleriyle görüşme ve muayene edilme aşamalarında, yeterli görsel ve işitsel gizlilik sağlayacak bir ortamda bulunmayı isteme hakkına sahiptir.
- Hastalar, gerek duydukları takdirde, kuruluşlarda sağlanmakta olan güvenlik dışında ek koruma talebinde bulunmayı, bedelini ödeme koşulu ile isteme hakkına sahiptir.
- Kuruluşlara başvuran bireylerin kuruluşlara verdiği tanı ve tedavi aşamasında elde edilen tüm bilgiler, ölümden sonra da gizli kalacak biçimde korunur. Bu bilgiler hastanın ya da varislerinin açık izni ya da mahkeme kararı doğrultusunda ilgili merciye açıklanır.
- Hastalar, tanı ve tedavilerinin her aşamasında, kendilerine ait dosyalara ve kopya alma hakkına sahiptir. Tıbbi gereklilik olmadığı ve hasta izin vermediği sürece, hangi gerekçeyle olursa olsun, kendisine dair özel ve aile yaşamına ilişkin bilgi edinilemez.

KİMLİĞİ BİLME HAKKI:
- Hastalar, kuruluşlarda ilişkide bulunduğu tüm görevlilerin kimlilikleri ile meslek sorumluluklarını bilme hakkı vardır.

BİLGİ EDİNME HAKKI:
- Hastalar, kendileri ya da yasal varisleri kanalı ile, tanı ve tedavinin tüm süreçlerine ve hastalığın olası gidişatına ilişkin tam ve yeni bilgi alma, kuruluşun kendilerine ilişkin tıbbi dokümantasyonuna ulaşma ve kendisine ilişkin tıbbi dokümantasyonun bir kopyasını alma hakkı vardır.

HABERLEŞME HAKKI:
- Temin edebildiği ve bedelini ödeyebildiği takdirde, resmi konuşma dilini anlamayan bir hastanın haberleşme amacı ile tercüman isteme hakkı vardır.

HASTADAN RIZA ALINMASI:
- Hasta tıbbi ve yasal zorunluluklar dışında, hastalığı ile ilgili bir ölüm ya da ciddi yan etki riski ile ilgili problemler ve sonuçta elde edilecek başarı şansı gibi konularda mümkün olan bilgilendirme yapıldıktan sonra, tedavisi ile ilgili olarak varılacak kararlara katılama hakkına sahiptir. Hasta bu hakkı kullandığı takdirde yapılacak rutin işlemleri de kabul etmiş sayılır.
Hastanın eğitim ve araştırmalara katılımımda gönüllülük esastır.

DANIŞMA (KONSÜLTASYON) HAKKI:
- Hastanın kendi talebi ve ilave ödememeyi kabul etmesi halinde, başka bir uzman ile konsültasyon sonucunda önerilen tedavi, hastanın hekimi ile görüş birliğine varıldığı taktirde hastanın hekimi ile görüş birliğine varıldığı taktirde hastanın bulunduğu sağlık kuruluşu personeli tarafından yürütülür.

PLANLANAN TEDAVİYİ REDDETME HAKKI:
- Hastanın planlanan tedaviyi reddetme hakkı vardır.
- Hastanın tedaviyi reddi halinde başına gelebilecekler hekim tarafından anlatılır ve anlaşıldığına dair yazılı bir belge alınır.
- Hastanın tedaviyi belgeli olarak reddetmesi halinde kurum ile ilişiği kesilir.
- Daha önce tedaviyi reddeden bir hastanın tekrar başvurması halinde, gerekli tıbbi bakım ve tedaviyi alma hakkı vardır. Kurumda görevli personel, hastanın önceki reddi konusunda serzeniş ve imada bulunamaz.

TETKİK VE TEDAVİ BEDELLERİ:
- Hastanın sağlık kuruluşundan sağlanan hizmet karşılığında ödeyeceği açık ve detaylı bir faturasının isteme hakkı vardır.

SOSYAL VE PSİKOLOJİK DESTEK ALMA HAKKI:
- Hastaların, teşhis işlemlerine veya tedaviye olmadığı sürece, kendilerine has kıyafetleri giyme ve inançlarıyla ilgili görev ve sembolleri kullanma, sosyal ve psikolojik destek alma, refakatçi bulundurma ve ziyaretçi kabul etme hakkı vardır.

HASTA ŞİKÂYETLERİ:
- Hastanın şikâyetlerinin dikkate alınarak, şikâyet mekanizmasının başlatılması gözden geçirilmesi ve sonuçlandırılması ve sonuçtan haberdar edilmesi hakkı vardır.
- Hastaların 6023 sayılı kanun gereğince ilgili meslek kuruluşları ve mahkemelere başvurup hakkı saklı kalmak koşulu ile kuruluşun hasta haklarına ilişkin şikâyetlerini öncelikle kuruluşun idari yetkilisine veya kuruluşun 'Bilimsel Etik Kuruluna' bilgilendirme hakkı vardır
- Hasta, hukuki hakları için de yargıya başvurma hakkına sahiptir.

SAĞLIK KURULUŞU KURAL VE UYGULAMALARI:
- Hasta, kendisine bir hasta olarak uygulanacak hastane kural ve uygulamaları hususunda bilgi edinme hakkına sahiptir.
- Hasta tıbbi kayıtlarında bulunan ve gerçeğe uymayan hastalık ve tedavi işlemi ile ilgili verilerin düzeltilmesini talep etme hakkına sahiptir.

DİNİ HİZMETLERDEN FAYDALANMA HAKKI:
-Bedeli ödendiği ve temin edildiği takdirdir, agoni halindeki hasta için, hastanın kanunen yetkili temsilcinin, hastanın dini ihtiyaçlarına göre telkin ve dua etmek üzere bir din adamı getirmek hakkı vardır.

SAĞLIK PERSONELİNİ TANIMA VE SEÇME HAKKI:
-Mevzuat ile belirlenmiş usulce uyulmak şartı ile hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisi ile ilgilenen hekimi değiştirme ve başka hekimden konsültasyon isteme hakkı vardır.
-Personelini seçme, hekimin değiştirme ve konsültasyon isteme hakları kullanıldığında, mevzuat ile belirlenen ücret farkı ve bu hakları kullanan hasta tarafından karşılanır.

b. HASTA SORUMLULUKLARI

BİLGİ VERME:
- Hasta, mevcut şikâyetleri geçirdiği hastalıklar hastaneye yatırılıp yatırılmadığı uygulan tedaviler kullandığı ilaçlar ve sağlığı ile ilgili konularda doğru ve tam bilgi vermelidir.
- Hasta, yetkili doktora tedavi esnasında ve sonrası durumunda meydana gelen, beklenilmeyen değişiklikler bildirmelidir.

ÖNERİLERE UYMA:
- Hasta, ilke olarak, tedavisinden sorumlu yetkili doktorlar tarafından önerilen tedavi planına uymakla yükümlüdür.
- Hasta öngörülen tedavi planına uymak ve yetkili doktorun talimatları doğrultusunda hemşireler ve ilgili sağlık personelinin bakım planını yerine getirmesini kabullenmekle de yükümlüdür.

PLANLANAN TEDAVİYİ REDDETME:
- Hata tedaviyi reddetme ya da doktorun talimatlarına uymaması halinde doğacak sonuçlardan kendisi sorumludur.

TETKİK VE TEDAVİ GİDERLERİ:
- Hasta sağlık kuruluşuna müracaat aşamasında sağlık giderlerinin ne şekilde ve hangi kurum karşılayacağını bilmelidir.
- Hasta tedavi nedeniyle yapılan uygulamalar için ödemesi gereken miktarın kurumun belirlediği süre içerisinde ödemekle yükümlüdür.
- Tedavi giderleri, devlet, kamu iktisadi teşekkülleri, bankalar, sağlık sigortaları, SSK, emekli sandığı gibi özel ve tüzel üçüncü şahıslarca karşılananlar, tahakkuk edilecek her türlü ücretin ödeneceğini bildirin ve ilginin yatmayı hak ettiği sınıfı belirten, bağlı oldukları daireler ya da kurumlarca ilgili sağlık kuruluşlarına yazılmış bir yazı ya da sevk kağıdı getirmelidirler.
- Acil, müdahale ve tedavi gerektiren durumlarda hasta ya da kanunen yetkili temsilci, hastanın kurumundan alacağı yazıyı sonradan getirmelidir.
- Ücretsiz tedavi hakkı olanlar, bu haklarını belgelerle kesinleştirmelidirler.

SAĞLIK KURULUŞU KURAL VE UYGULAMALARI:
- Hasta tedavi ve davranışı ile ilgili, bulunduğu sağlık kuruluşu kural ve uygulamaları uymalıdır.
- Hasta, sağlık kuruluşu tarafından belirlenen kural ve uygulamalara uymaması, yapılan uyarıları dinlememesi, gereken tetkik ve tedaviyi yaptırmaması ( hastalığın verdiği şuursuzluk ve ızdırap halleri hariç) ve diğer hastaların şikayet ve rahatsızlığına sebep olması halinde, yetkili doktorun teklifi ve kurum amirinin onayı ile sağlık kuruluşundan çıkarabileceği hususunda, sağlık kuruluşuna yatış aşamasında bilgilendirilmeli ve kendisi de uyacağını yazılı olarak taahhüt etmeli ve imzalamalıdır.

SAYGI GÖSTERME:
-Hasta, diğer hastalar ile hastane personelinin haklarını dikkate almak zorundadır
-Hasta, sağlık kuruluşu içindeki hastaları tehlikeye sokan gürültülü, duman ve ziyaretçi sayısının fazlalığı gibi durumlarda sağlık kuruluşu yönetiminin alacağı tedbirlere uymalıdır.

BULAŞICI HASTALIK HALİ:
- Bulaşıcı hastalık şüphesi ya da teşhisi olan hasta, yetkili doktorun çıkmasında sakınca olmadığını belirtir izni olmadıkça, taburcu olmayı talep etmemelidir.

UYGUNSUZ TALEP:
- Hasta, yetkili doktorunca uygun görülmeyen ve tedavi planında bulunmayan herhangi bir ilacın verilmesini ya da uygulama yapılmasını talep etmemelidir.

HASTA ZİYARETÇİSİ:
- Hastalar ziyaretçilerini, sağlık kuruluşu tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde kabul etmelidir.
- Bilinci yerinde olan hasta, aşağıdaki hususlarda sağlık kuruluşu idaresinde yardımcı olmalıdır.
- Ziyaretçinin, herhangi bir şekilde, yiyecek ve içecek getirilmesini istememesi ve getirileni kabul etmemesi.
- Aynı anda mümkün olduğu kadar az ziyaretçi kabul etmesi.
- Ziyaretçilerin gereğinden fazla kalmaması.
- Ziyaretçinin kendisine veya başka hastalara ait eşyaları kullanmaması ve hasta yataklarına oturmasının engellenmesine yardımcı olması.

TAZMİN SORUMLULUĞU:
- Hastadan kusurlu kullanım veya kasıtlı olarak sağlık kuruluşunun demirbaş veya sarf malzemelerine verdiği zarar ve ziyan tazmin edilir.